Lokalizacja

• Warszawa, Ul. Narbutta 29
  Pokaż na mapie

Języki

• polski

Strona internetowa

• http://dlibra.karta.org.pl/dlibra

Nazwa kolekcji

• Archiwum Opozycji Ośrodka KARTA

Pochodzenie i działalność kulturalna

• Archiwum Opozycji to jedno z najwcześniejszych przedsięwzięć Ośrodka KARTA. Zostało powołane w listopadzie 1991 roku pod nazwą „Archiwum Peerelu” jako instytucja gromadząca materiały o życiu społecznym w Polsce w latach 1956 – 89, przede wszystkim dokumentująca polityczne wymiary oporu w czasach tzw. przełomów 1956, 1968, 1970 i 1980 roku. W 1998 roku Archiwum Peerelu” zmieniło nazwę na „Archiwum Opozycji”, co odzwierciedlało też większą świadomość tego, czym zajmowało się archiwum: wszelką działalnością kontestującą władzę socjalistycznego państwa, także poza najbardziej brzemiennymi politycznie punktowymi wydarzeniami.

  Materiały zgromadzone w Archiwum zostały zgromadzone dzięki zbiórce ogłoszonej w mediach i staraniom członków zespołu Ośrodka KARTA. Jacek Kuroń i Adam Michnik przekazali swoje prywatne kolekcje, obejmujące okres od lat 60. do lat 90. i dokumentujące ich zaangażowanie polityczne i społeczne. W Archiwum znajdują się także dokumenty Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, Federacji Młodzieży Walczącej, ruchu Wolność i Pokój czy Niezależnego Zrzeszenia Studentów. W zbiorach Ośrodka znajdują się także podziemne wydawnictwa – książki, prasa i broszury takie jak „Biuletyn Informacyjny”, źródło informacji o działaniach Komitetu Obrony Robotników. Działalność ośrodków emigracyjnych jest ukazana w materiałach przekazanych przez Zdzisława Najdera, w latach 80. Dyrektora Polskiej Rozgłośni Radia Wolna Europa.

  W latach 2000 materiały te były systematycznie digitalizowane i udostępniane on-line; można także do nich dotrzeć w czytelni Ośrodka KARTA (działającej trzy dni w tygodniu). Archiwum Opozycji wymienia się dubletami i powtarzającymi się materiałami z instytucjami takimi jak Biblioteka Narodowa, Biblioteka Jagiellońska, Forschungsstelle Osteuropa przy Uniwersytecie w Bremie, Open Society Archives w Budapeszcie, Stowarzyszenie Archiwum Solidarności, Archiwum Komisji Krajowej „Solidarności” w Gdańsku.

  Znajdujące się w Archiwum różnorodne materiały wizualne i pisane mogą stanowić źródło wiedzy dla badaczy historii najnowszej i dziennikarzy zajmujących się historią polityczną najnowszych czasów. Na ich podstawie powstaje wiele publikacji naukowych i popularnonaukowych.

Opis zawartości

• W Archiwum Opozycji w Ośrodku KARTA można znaleźć wydawnictwa drugiego obiegu ( ponad 6 tysięcy książek i ponad 4 tysiące tytułów, łącznie stanowiących 30 tysięcy pojedynczych egzemplarzy), kasety magnetofonowe z nagraniami piosenek i spotkań (600 sztuk), przekazane kolekcje osobiste (notatki, zdjęcia, zapiski, łącznie od ponad 70 osób, w tym Jacka Kuronia i Adama Michnika), plakaty oficjalne i drugiego obiegu (ponad 300), okolicznościowe karty drugiego obiegu (np. ze stanu wojennego i okresu „karnawału Solidarności”, ponad 1000), znaczki poczty podziemnej ( ponad 2000), eksponaty takie jak przypinki, oporniki, biżuteria, transparenty czy opaski strajkowe ( 400), zdjęcia przedstawiające demonstracje, spotkania czy osoby związane z działalnością opozycyjną (odrębny zbiór ponad 5000 zdjęć). Zbiory są stale uzupełniane i porządkowane. Aktualne informacje o zasobie dostępne są w bazach komputerowych Ośrodka KARTA i na stronie internetowej. Zgromadzona kolekcja publikacji ukazujących się w Polsce poza cenzurą w latach 1976–90 jest jedną z największych w kraju. Stale dopełniane są kolekcje osobiste i środowiskowe. Wszystkie zasoby pochodzą z darowizn, przekazanych przez blisko dwa tysiące osób. Te różnorodne materiały pokazują wielość działań podejmowanych w kontrze do socjalistycznego państwa - zarówno tych stricte politycznych (na poziomie ideowym, jak manifesty, publikacje i rozprawy i na poziomie praktycznym, jak organizacja demonstracji czy protestów), jak i bardziej kulturowych i symbolicznych. 

Zawartość

• fotografie: 1000-
• literatura podziemna (regularne wydawnictwa archiwalne takie jak broszury, biuletyny, ulotki, raporty, akta, dokumentacje, dokumenty robocze, notatki ze spotkań): 1000-
• nagrania dźwiękowe: 500-999
• publikacje: 1000-

Zarządzający

• Fundacja Ośrodka KARTA

Właściciel(e)

• Fundacja Ośrodka KARTA

Osoby zaangażowane w kolekcję

• Gluza, Zbigniew

Zasięg geograficzny ostatniej działalności

• państwowy

Zagadnienia

• niezależne dziennikarstwo
• opozycja demokratyczna
• ruchy broniące praw człowieka

Założyciele

• Gluza, Zbigniew

Data utworzenia

• 1991

Miejsce utworzenia

• Warszawa, Warsaw, Poland
  Pokaż na mapie

Twórcy zawartości

• Kuroń, Jacek
• Michnik, Adam

Kolekcjoner(zy)

• Kuroń, Jacek

Wspierający

• Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
• National Audiovisual Institute

Istotne wydarzenia w historii kolekcji

• Dygitalizacja archiwalnych materiałów, 2009-2011

Wyróżnione obiekty

• Prywatna kolekcja Zdzisława Najdera, lata 60. - 90.

Rodzaj dostępu

• w pełni dostępne

Publikacje

• Iwaszkiewicz, Agnieszka. Katalog zbiorów Archiwum Opozycji: do 1990 roku. Warszawa: Ośrodek KARTA, 2001.
  
  Iwaszkiewicz, Agnieszka, and Agnieszka Rudzińska. Katalog czasopism niezależnych wydanych w latach 1976-1990 w zbiorach Archiwum Peerelu. Warszawa: Ośrodek KARTA, 1996.

Autorzy tej strony

• Gospodarczyk, Hanna

Lista przypisów

Zbigniew Gluza, Odkrycie KARTY. Niezależna strategia pamięci, Agnieszka Dębska (red.), Warszawa: Ośrodek KARTA i Dom Spotkań z Historią, 2012.

Harchut, Monika, interview by Melon, Maciej, May 11, 2016. COURAGE Registry Oral History Collection